Tom Hazenberg (1Arch/Hazenberg Archeologie) en Catherine Visser (DaF Archtecten) hebben hun visie gegeven op de ontwikkeling van de Romeinse Limes als zingevende en aantrekkelijke monumentale element in het Nederlandse landschap. In hun artikel “Concrete for the Limes: developing the Interpretation Framework for the Dutch section of the Lower German Limes” plaatsen ze de Nederlandse inspanningen in een internationaal persepctief door de leren van eerdere pogingen langs de Muur van Hadrianus in Noord-Engeland en de Westelijk Donau-limes in Duitsland en Oostenrijk. Hazenberg en Visser hebben samen Annelies Koster (vm. Museum Valkhof) en Freek Hasselaar (o.a. DomUNDER) en Nigel Mills (Brits erfgoedadviseur) in opdracht van de Nederlandse Limes Samenwerking in 2016 het eerste Interpretatiekader voor de Nederlandse Limes gemaakt. Daarnaast hebben Hazenberg en Visser een periode als curator opgetreden en enkele Limes Presentatie Units ondersteund in het formuleren van hun ambities. Over de opzet van het Interpretatiekader en de eerste ervaringen ermee bij de unit handelt het zojuist gepubliceerde artikel.
Het artilkel is onlangs verschenen als hoofdstuk in de door Nigel Mills samengestelde publicatie “Visitor Experiences and Audiences for the Roman Frontiers” (BAR S3066). British Archaeological Reports is een gezaghebbende. peer-reviewed publicatier-reeks, uitgegeven in Groot Britannië.
Nigel Mills heeft dit boek samengesteld naar aanleiding van een sessie onder dezelfde naam tijdens het Internationale Limes Congres in Viminacium (Servië) in 2018. Een eerdere sessie over hetzefde onderwerp – de maatschappelijke ontwikkeling van de Limes – in Newcastle 2009 heeft Mills ook al samengebracht in een boek getiteld “Presenting the Romans”. Ook hieraan heeft Tom Hazenberg een aandeel geleverd met een artikel over de visualisering van de Romeinse ontdekkingen in Woerden, toentertijd een baanbrekend project van veel samenwerkende partijen. Onder nadere de expositie van het achterschip van de Woerden 7 in de Castellumgarage en de Romeinen-strip op het Kerkplein krijgen nog steeds veel aandacht.
Ook in het nieuwe artikel speelt Woerden een rol. Nu wordt de vraag gesteld hoe de lokale speler het succes van toen kunnen opmzetten in een blijvende programmering. Andere voorbeelden zijn de ontwikkelingen rond de Romeinse Zwammerdamschepen in NIGRVM PVLLVM, Zwammerdam en Museumpark Archeon in Alphen aan den Rijn. Een laatste locatie waarvan de Limes-ambities worden beschreven is de Romeinse tempels van Elst, waarvan de resten tussen de funderingen van de moderne kerk liggen.
De publicatie met het artikel van Hazenberg en Visser is te verkrijgen bij BAR Publishing. Het artikel bevat ook interessante artikelen van Erik Graafstal over Castellum Hoge Woerd en Freek Hasselaar over DOMunder. Hieronder de Engelstalige samenvatting van het artikel.
ABSTRACT: Concrete for the Limes: Developing the Interpretation Framework for the Lower German Limes.
The Dutch Limes network is therefore taking various steps to promote greater awareness of the Limes as a whole and to invite visitors to engage. These steps include the development of three visitor hubs and a coordinated curation and facilitation function to help individual locations connect and improve. Key to this engagement strategy has been the development of an Interpretation Framework for the Dutch Limes in 2015-2016[1] by a multidisciplinary team with expertise ranging from tourism to heritage planning and archaeology. The Interpretation Frameworks developed previously for Hadrian’s Wall and the Western Danube Limes served as useful models to inform development of the Dutch Framework. Following completion of the Interpretation Framework, the Dutch Limes Cooperation unit, the coordinating state party for the UNESCO nomination, appointed Catherine Visser and Tom Hazenberg as interim Limes curators to facilitate and coordinate delivery as a pilot project with ongoing evaluation.
This article describes the process of creating the Interpretation Framework for the Dutch Limes and the studies carried out as part of this process. The authors also describe three cases from curator team pilot programme. These examples were varied but very useful in helping to identify how to take the Interpretation Framework forward and make it instrumental in creating lively, grass roots but also high quality presentation of the Limes in the Netherlands.