De Proceedings, de verzamelde artikelen van de lezingen, van het Limescongres 2022 in Nijmegen krijgen langzaamaan meer vorm. Als een van de redactieleden houdt Hazenberg zich bezig met de beschrijvingen van de destijds gehouden excursies. Daarnaast is hij betrokken bij de Nederlandse voorbereidingen voor het volgende congres in 2024. Deze vindt plaats in de plaats Batumi in Georgië, gelegen aan de Zwarte Zee. De wetenschappelijke commissie Nederland heeft een sessievoorstel gedaan onder de noemer Sea to Sea, waarvoor deelnemers zich kunnen gaan opgeven.
Er zijn vele lijnen waarlangs over de Limes wordt gecommuniceerd. Om meer samenhang te bevorderen heeft Tom Hazenberg het initiatief genomen voor het project Hulptroepen Digitale Limes. Dit project behelst het gezamenlijk communiceren door verschillende betrokken partijen over (evenementen en ontwikkelingen van) de Limes via websites en sociale media. Momenteel concentreert dit project zich nog tot de provincie Zuid-Holland: Museumpark Archeon, Provincie Zuid-Holland en Erfgoedhuis Zuid-Holland zijn enthousiaste partners. De deelnemende organisaties zijn onder de titel Limes Presentatie Units actief. (Zie foto).
Naast dit project loopt, mede op initiatief van Hazenberg, de realisatie van uniforme jaarplannen van de betrokken Limes units. Hieruit kwam de eerste Evenementenkalender Limes van Zuid-Holland voort. Deze digitale – nog verder te ontwikkelen- kalender op de site van Geschiedenis van Zuid-Holland laat de geïnteresseerde in de Limes zien wat de betrokken Limes Presentatie Units hem te bieden hebben.
Hazenberg Archeologie is een samenwerking aangegaan met reisbureau Historizon voor een dagvullend Romeins programma. Dit programma vloeit voort uit de bestaande Limesvaarten die Hazenberg organiseert samen met De Leidse Rederij. Vanaf het centrum van Leiden vaart men over de Oude Rijn naar Unesco Werelderfgoed Park Matilo. Hier wandelt men naar het centrum van het Romeinse fort, waar het verhaal van het voormalige fort wordt verteld. Door de samenwerking met Reisbureau Historizon kon de Limesvaart worden uitgebreid met een heerlijke lunch en een aanvullend bezoek aan het Rijksmuseum voor Oudheden (RMO), waar de Romeinse vondsten uit Park Matilo te zien zijn. De hele dag wordt begeleid door een gespecialiseerde gids. De volgende dagtocht is op zaterdag 23 september.
In 2022 was de Muur van Hadrianus 1900 jaar oud. En was dit het jaar waarin Tom Hazenberg voor het eerst als Hadrians Wall-gids optrad voor de reisorganisatie Historizon. Dit beviel zo goed dat hij opnieuw in de rol als gids stapt. Van 25 t/m 30 september maakt hij een tocht langs de talloze restanten die in het noorden van Engeland nog van deze muur te vinden zijn. Gesprekken met hem en andere archeologen plus de bezoeken aan de verschillende locaties zullen duidelijk maken waarom de Muur zo belangrijk is voor onze kennis over deze periode.
Mocht u mee willen, er is nog een enkele plek beschikbaar.
Woensdag 5 juli werd in het stadsmuseum van Woerden de nieuwe tentoonstellingHet Verhaal van Woerdengeopend. Archeologische objecten uit verschillende periodes laten de ontwikkeling zien van de stad Woerden, waarbij er de relatie wordt gelegd tussen de getoonde objecten en locaties in de stad.
Om deze tentoonstelling mogelijk te maken hielp Tom Hazenberg met de ontmanteling van de oude tentoonstelling over de Romeinse tijd waaraan hij ook eerder had bijgedragen. De prachtige mastvoet van het Romeinse schip Woerden 1 uit deze collectie kreeg een plek in Het Verhaal van Woerden maar was toe aan een restauratie. Tom zorgde ervoor dat deze restauratie met veel enthousiasme werd uitgevoerd door het Restauratieteam van project “Operatie Zwammerdamschepen” in Museumpark Archeon.
Eind april heeft reisorganisatie Historizon voor de tweede keer het arrangement `Zwammerdamschepen' georganiseerd met een bezoek aan de vindplaats van de schepen, het Limesbezoekerscentrum NIGRVM PVLLVM en een uitgebreide tour langs Operatie Zwammerdamschepen in Museumpark Archeon met in de pauze een heerlijk lunch. Gids van de dag is Tom Hazenberg. Een van de deelnemers, Ernestine Boere, ook bekend als bestuurslid van de Stichting Mooi Matilo, heeft haar ervaringen opgeschreven.
Excursie Zwammerdamschepen
Hoe zit het nou toch met die Zwammerdamschepen? Ik had geen idee. Dus toen de reisorganisatie Historizon op 29 april 2023 een dagtocht organiseerde naar Zwammerdam en naar Museumpark Archeon in Alphen aan de Rijn, heb ik mij onmiddellijk ingeschreven.
Zes Romeinse schepen gevonden in Zwammerdam
In Zwammerdam zijn 50 jaar geleden bij de bouw van de zorginstelling Ipse de Bruggen de restanten van zes Romeinse schepen gevonden, drie kano’s en drie vrachtschepen, zo vertelde onze gids, de bevlogen archeoloog Tom Hazenberg. Een bizar detail: één schip is gevonden bij het graven van een onderaards gangenstelsel voor de aanvoer van levensmiddelen en andere spullen voor de zorginstelling! Bij een rondwandeling over het terrein hoorde ons gezelschap dat de bewoners een actieve rol spelen bij het onderhoud van de vlaggen en de bekisting die de contouren van het Romeinse Castellum weergeven. In de vitrines die in het bezoekerscentrum (NIGRVM PVLLVM) annex restaurant zijn opgesteld, is een aantal belangwekkende vondsten tentoongesteld. Mocht u een wandel- of fietstocht in de buurt maken, ga dan vooral koffie drinken of lunchen in deze bijzondere omgeving.
Restauratie in Museumpark Archeon
Ondertussen waren we wel nieuwsgierig geworden naar de schepen zelf. Dus op naar Archeon. Daar worden de schepen gerestaureerd. Na een heerlijke lunch in de Romeinse herberg kregen we uitleg van Tom Hazenberg over de restauratie van de schepen. Het opsnorren van de juiste bomen voor het hout van de schepen alleen al is een vak apart. In de restauratiewerf ligt het schip dat nu onder handen wordt genomen. Hoe heeft het schip er vroeger uitgezien? Had het een mast? Waren er roeispanen? Al werkende weg worden deze vragen beantwoord. Het resultaat zal zijn het schip zoals men nu denkt dat het er in de Romeinse tijd heeft uitgezien. Tom vertelde nog een mooi verhaal over een man uit Irak die zich als vrijwilliger had gemeld om te helpen met restaureren. Deze man bleek een ware meester te zijn in het bewerken van hout. Ondertussen heeft hij een vaste baan in Archeon. Na al deze wetenswaardigheden was het tijd voor een afzakkertje in de herberg.
Startschot Briding the North Sea in Noord-Frankrijk
Op 9 en 10 mei jl. is de langverwachte samenwerking rondom de Noordzee van start gegaan: Bridging the North Sea. Connectivity in the North Sea basin in Roman and Modern times. De zogenaamde Kick-off Meeting van dit project vond plaats in het departement Pas de Calais in Noord-Frankrijk in de plaatsen Tilques, de woonplaats van professor Ian Haynes, en in Boulogne-sur-Mer, de oversteekhaven naar de Romeinse provincie Brittania. Met deze start is een lang gekoesterde wens van Tom Hazenberg samen met de eerder genoemde Ian Haynes en Bill Griffiths, head of collections van Tyne & Wear Archives & Museum uitgekomen.
Het idee tot een Romeinse Noordzee samenwerking is gegroeid uit het gezamenlijke uitwerking van oud onderzoek langs de `Romeinse Kust’ in de periode 2009 – 2016. In diezelfde periode zijn ook de contacten tussen archeologen van de Neder-Gerrmaanse Limes en de Muur van Hadrianus geïntensiveerd. Mede door tussenkomst van Carol van Driel-Murray is Hazenberg in contact gekomen met Haynes en Griffiths en zijn de plannen voor een Romeinse Noordzee netwerk gegroeid.
De deelnemers van de Kick-off Meeting op de westmuur van Boulogne-sur-Mer met op de achtergrond de Noordzee.
In 2019 is al een brainstormdag in Leiden geweest, waarin het nut van deze samenwerking door velen werd onderschreven, maar de vorm van samenwerking nog onduidelijk bleek. In de zoektocht naar Europese fondsen voor de ontwikkeling van het Nationaal Romeins Scheepvaart Museum van Museumpark Archeon werd deze Bridging the North Sea-gedachte dankbaar opgepikt door de provincie Zuid-Holland, die dit idee inbracht in hun intrede in het Straits Comité. Hierdoor is ook Marco Simjouw, de projectleider van de provincie t.a.v. de erfgoedlijn Limes als mede-initiatiefnemer aan boord gekomen.
Met de kick off Meeting heeft Bridging the North Sea een vliegende start gemaakt om in een jaar te komen tot een stevig netwerk van archeologen, musea, ambtenaren en vrijwilligers. Dit netwerk zal in dat jaar ook een actieplan schrijven gericht op zowel onderzoek naar de contacten en uitwisseling tissen de kustregio’s aan beide zijden van de Noordzee in de Romeinse tijd alsmede de presentatie van dit onderzoek en participatie van kustbewoners hierbij. Om dit proces aan geïnteresseerden te tonen is de website www.bridgingthenorthsea.org gelanceerd. De ontwikkelingen zullen ook op de website www.romeinsekust.nl te volgen zijn.
Park Matilo elke zondagmiddag open
Ook een andere droom van Tom Hazenberg is uitgekomen. Na 10 jaar vallen en opstaan is het de Stichting Mooi Matilo gelukt om elke zondagmiddag gasten te ontvangen in het nieuwe bezoekerscentrum Fabrica in Park Matilo. Een aantal enthousiaste vrijwilligers heeft zich aangemeld om tekst en uitleg te geven over de geschiedenis in en om het park, dat inmiddels UNESCO Werelderfgoed is met een rijke geschiedenis van het Romeinse leger, kasteel Rodenburg en het St. Margarethaklooster. Kijk voor openingstijden en bijzondere programmering op parkmatilo.nl.
Expo Woerden 7 hersteld
Samen met Karin van den Berg (Kobalt Interior Design) heeft Tom Hazenberg in opdracht van de gemeente Woerden de Expo Woerden 7 in de Castellumgarage in Woerden hersteld na een baldadige actie van onbekenden. Een geluk bij een ongeluk is dat deze reparatie de gelegenheid bood om het diorama met de authentieke resten van het achterschip van het Romeins roei-vrachtschip Woerden 7 op te schonen waardoor dat er als weer nieuw uitziet en gereed is voor een nieuwe stroom Limestoeristen, waarvan er velen de hele route langsreizen.
Wil je meer weten over de Woerden 7 en de andere Romeinse ontdekkingen van Woerden – Laurium? Daarover is het prachtige boek beschikbaar Romeinen in Woerden.
Evenals vorig jaar gidst Tom Hazenberg ook dit jaar weer een reis van de Muur van Hadrianus. Dat is bekend gemaakt op de Historizon Klantendag die dit jaar in Scheltema in Leiden is gehouden. Hazenberg zette uiteen hoe de reis langs de (bijna) noordelijkste gresn van het Romeinse Rijk eruit ziet. En inmiddels zijn ook de data bekend (25-30 september 2023) en kan de reis geboekt worden.
Tijdens zijn presentatie werd Hazenberg ook nog gevraagd naar de dagtocht “Zwammerdamschepen” die Historizon ook al weer voor de tweede keer organiseert op 29 april a.s. “Een mooie opmaat voor de Hadrian Wall-trip in september”, aldus de gids.
Voor het 5e jaar alweer organiseren de Leidse Rederij en Hazenberg Archeologie de beroemde Werelderfgoed Limesvaarten Leiden – Park Matilo. Later volgt meer informatie over het programma over deze vaar-wandeltochten maar schrijf nu alvast de volgende data in je agenda. De vaarten vinden plaats op zaterdagochtend tussen 10.00 en 12.30 uur. Dan ben je weer terug in het prachtige centrum van Leiden voor een gezellige middag “stadten”!
Ook in 2023 begeleidt Tom Hazenberg weer een dagtrip en reis van reisorganisatie Historizon. Op 29 april betreft dit de dagtocht “Zwammerdamschepen” naar Limesbezoekerscentrum NIGRVM PVLLVM en Museumapark Archeon. In september volgt ook weer de reis naar de Muur van Hadrianus in Noord-Engeland. De datum voor reis moeten nog worden bevestigd. Tom Hazenberg heeft in 2017 de hele Wall Walk gelopen en hiervan elke dag een vlog op de website RomeinseKust.nl geplaatst (Archief, juni 2017).
