Serie-expositie op 12 locaties in Z-H

Goden, gemmen en geluk. Romeinse zegelringen van de Limes

Zuid-Holland – Het wordt de zomer van de kleine meesterwerken! Want zo kunnen Romeinse zegelringen met hun gegraveerde voorstellingen (gemmen) wel worden genoemd.
Vanaf 28 april t/m 15 september 2024 is de serie-expositie Goden, gemmen en geluk te zien op twaalf locaties langs de limes, de voormalige Romeinse grens in Zuid-Holland. De officiële opening is zondag 28 april om 13.00 uur in het ontmoetingsgebouw Fabrica in Unesco Werelderfgoedlocatie Park Matilo in Leiden (Besjeslaan 1, wijk Roomburg).  Met gemmenlezing van ca. 15 minuten.
Aanmelden via patricia@hazenbergarcheologie.nl.

Lokale streekmusea vanaf Bodegraven (incl. het nieuwe Hortus Populus) via Hazerswoude, Valkenburg, Katwijk naar Voorburg inclusief De Vergulde Wagen en museumpark Archeon in Alphen aan den Rijn en het Rijksmuseum voor Oudheden in Leiden tonen een of meerdere gemmen. Op film is te zien hoe moeilijk het is de kleine edelstenen te graveren op de oude Romeinse manier. De beste makers waren in Romeinse tijden dan ook echte beroemdheden, ver over de landsgrenzen heen!

Onderzoek en inventarisatie
Archeoloog Tom Hazenberg, initiatiefnemer van de serie-expositie: “ Ik vermoed dat er best veel mensen zijn die ook een zegelring of gem gevonden hebben. Die liggen vaak thuis in een kast en zijn niet algemeen bekend. Maar hoe leuk zou het niet zijn om deze gemmen te kunnen bekijken en onderzoeken. En om zo meer te weten te komen over Romeinen langs de Romeinse grens. Ik hoop dat deze mensen me gaan mailen voor de nieuwe database Gemmen van de limes ‘ (via patricia@hazenbergarcheologie.nl ). Dan kunnen we proberen het Romeinse verhaal verder aan te vullen. Welke mythe is eraan te verbinden? Waar is hij precies gevonden: in een militair fort misschien, of in een badhuis? Spannend!”

“Er zijn meer Romeinse gemmen gevonden zonder ring dan met ring. En we vinden ze steeds vaker tijdens opgravingen in heel Nederland. Heel bijzonder want ze zijn superklein. De Romeinen gebruikten ze om documenten mee te verzegelen maar waarschijnlijk ook om mee te pronken. Van wie ze zijn geweest en waarom er voor een bepaalde voorstelling is gekozen is helaas nauwelijks te achterhalen.  Maar het lijkt erop dat de zegelringen en gemmen die langs de Romeinse Limes worden gevonden mogelijk een militair als eigenaar hadden”.

Laatste dag Sycamore Gap boom

Bijzondere ervaring voor Historizon-reisgezelschap

Eind september 2023. De deelnemers van de Historizon-reis langs de Muur van Hadrianus in Noord-Engeland weten nog niet welke bijzondere ervaring hen te wachten staat.
Na een fantastische openingsdag met bezoeken aan Wallsend/Segedunum, The Great North Museum/Hancock en Chersters/Cilurnum begon dag Twee met een heerlijke wandeling langs The Wall: net als de Neder-Germaanse Limes een UNESCO Werelderfgoed. Het gezelschap splitste zich in twee groepen. De ene koos voor het valleipad onderlangs en de andere voor de steile klim naar de Muur en kleine torens (turrets): hier gebouwd op de meer dan 100 meter hoge Steel Ridge. Allen onderweg naar Milecastle 39 en de wereldberoemde Sycamore Gap boom. Een spannende maar heerlijke tocht voor de deelnemers. De Muur van Hadrianus op zijn mooist.

Afdalend van de Ridge lagen Milecastle en de Sycamore Tree, een uitzonderlijk exemplaar van de `gewone esdoorn’, er prachtig bij. Een beeld dat op talloloze foto’s is vastgelegd maar ook prijkt op souvenirs, boeken en reclamefolders van de Wall. Voor al de populariteit van de boom was groots, nadat deze als decor diende in Hollywood kaskraker “Robin Hood Prince of Thieves”, met Kevin Costner in de hoofdrol.

Ook de Muur-reizigers van Historizon waren onder de indruk van dit icoon van dit UNESCO Werelderfgoed. Natuurlijk legden ook zij dit uitzicht vast op foto’s. En een van van hen, Co Bleeker, maakte van de boom een prachtige schets.

Nadien lunchte het gezelschap in de Twice Brewed Inn net achter de Wall-zone. Het middag-programma bestond uit de ontdekking van Housesteads Fort en Milecastle 37. Another day at the office voor een reisgezelschap, zou je denken.

De boom is om!

Niets was minder waar. De volgende ochtend, woensdag 27 september 2023, maakte iedereen zich op voor een bezoek aan de eeuwigdurende opgraving Vindolanda met het indrukwekkende Chesterholm Museum. Halverwege de rondleiding aldaar liet onze chauffeur Alan weten dat er iets ergs was gebeurd. “De boom … de boom is om!” Dat kon niet waar zijn. De dag ervoor hadden we hem nog gezien! De algemene mening bij de groep was dat Alan het slachtoffer was van fake news. Photoshop doet immers wonderen.

Maar in het museum vond een ontmoeting plaats met Barbara Birley. De curator van Vindolanda Museum kon helaas bevestigen dat de foto’s echt waren en de 300-jaar oude esdoorn echt was omgezaagd. En dat de politie inmiddels de omgeving van de omgezaagde boom had afgezet als een heuse crime-scene. Het verlies van de beeldbepalende boom werd door betrokken archeologen – maar ook bewoners van de regio – als groot verlies gezien.

Daders opgepakt maar icoon verdwenen

De Historizon-groep werd later op de middag nog eens getroffen door het nieuws. Tijdens de tour met archeoloog Tony Willmot over het Wall-fort Birdoswald werd deze laatste enkele keren gestoord door de mobiele telefoon. Vanwege zijn functie bij Historic England hield men hem op de hoogte van de actualiteiten. Hij kreeg zelfs het verzoek om de volgende dag ook de plaats van het incident te onderzoeken, want wat betekent deze actie voor de kwaliteit van de Muur zelf? Tony wist te vertellen dat er inmiddels een jongen van 16 jaar was gearresteerd. Inmiddels weten we dat ook een 60-jarige man is opgepakt.

Met het omzagen van de Sycamore Gap Tree is de Muur van Hadrianus en de regio Northumbria beroofd van een van zijn iconen. Het feit dat de Historizon-reizigers de boom op zijn laatste dag trots hebben zien staan, heeft nauwelijks troost geboden. Zij konden zich goed voorstellen dat het verdwijnen van grote betekenis is voor de mensen rond de Muur en de talloze toeristen.

Dagje Zwammerdamschepen met Historizon

Eind april heeft reisorganisatie Historizon voor de tweede keer het arrangement `Zwammerdamschepen' georganiseerd met een bezoek aan de vindplaats van de schepen, het Limesbezoekerscentrum NIGRVM PVLLVM en een uitgebreide tour langs Operatie Zwammerdamschepen in Museumpark Archeon met in de pauze een heerlijk lunch. Gids van de dag is Tom Hazenberg. Een van de deelnemers, Ernestine Boere, ook bekend als bestuurslid van de Stichting Mooi Matilo, heeft haar ervaringen opgeschreven.

Excursie Zwammerdamschepen

Hoe zit het nou toch met die Zwammerdamschepen? Ik had geen idee. Dus toen de reisorganisatie Historizon op 29 april 2023 een dagtocht organiseerde naar Zwammerdam en naar Museumpark Archeon in Alphen aan de Rijn, heb ik mij onmiddellijk ingeschreven. 

Zes Romeinse schepen gevonden in Zwammerdam

In Zwammerdam zijn 50 jaar geleden bij de bouw van de zorginstelling Ipse de Bruggen de restanten van zes Romeinse schepen gevonden, drie kano’s en drie vrachtschepen, zo vertelde onze gids, de bevlogen archeoloog Tom Hazenberg. Een bizar detail: één schip is gevonden bij het graven van een onderaards gangenstelsel voor de aanvoer van levensmiddelen en andere spullen voor de zorginstelling! Bij een rondwandeling over het terrein hoorde ons gezelschap dat de bewoners een actieve rol spelen bij het onderhoud van de vlaggen en de bekisting die de contouren van het Romeinse Castellum weergeven. In de vitrines die in het bezoekerscentrum (NIGRVM PVLLVM) annex restaurant zijn opgesteld, is een aantal belangwekkende vondsten tentoongesteld. Mocht u een wandel- of fietstocht in de buurt maken, ga dan vooral koffie drinken of lunchen in deze bijzondere omgeving. 

Restauratie in Museumpark Archeon

Ondertussen waren we wel nieuwsgierig geworden naar de schepen zelf. Dus op naar Archeon. Daar worden de schepen gerestaureerd. Na een heerlijke lunch in de Romeinse herberg kregen we uitleg van Tom Hazenberg over de restauratie van de schepen. Het opsnorren van de juiste bomen voor het hout van de schepen alleen al is een vak apart. In de restauratiewerf ligt het schip dat nu onder handen wordt genomen. Hoe heeft het schip er vroeger uitgezien? Had het een mast? Waren er roeispanen? Al werkende weg worden deze vragen beantwoord. Het resultaat zal zijn het schip zoals men nu denkt dat het er in de Romeinse tijd heeft uitgezien. Tom vertelde nog een mooi verhaal over een man uit Irak die zich als vrijwilliger had gemeld om te helpen met restaureren. Deze man bleek een ware meester te zijn in het bewerken van hout. Ondertussen heeft hij een vaste baan in Archeon. Na al deze wetenswaardigheden was het tijd voor een afzakkertje in de herberg.  

Bent u nieuwsgierig geworden? 
Veel info via de volgende website: https://www.archeon.nl/nl/zwammerdamschepen.html.